Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Ancak hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleabat bir düzen bileğildir. Dostluk, maşer zarfında insanoğluın harbiden elbette davrandıklarını bileğil, elbette davranmaları icap ettiğini gösterir. Dostluk, namına uyulmak ve uygulanmak derunin vardır. Türe kıymeti dolayısıyla, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene katmak, maşeri ömürın gerçekleşmesini sağlamak icap. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin hakkındasına akseptans edilmesi ve uyulması müstelzim, banko düz kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği üzere, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle maşer zarfında insanoğluın hattıhareket ve davranışlarının dostluk kurallarına uymaması, her dakika mümkündür. “İşte dostluk, benibeşer davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir tertibat, bir bütündür.” İnsan-benibeşer, benibeşer-natür ilişkilerinin insanlığın eş çıkarı ve huzuru derunin evrensel ilkelerle güvence şeşna allıkınmasıdır. Dostluk, insanlık seviyesi derunin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birbunca fikir ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, maşer sözleşmesi, natür ve insanoğlu olarak belirten mezheplerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun eş iyiliğini sağlamak maksadıyla konulmuş olan ve halk gücüyle desteklenen kaide, pay ve kanunların bütünüdür. Daha münteşir bir tanılamamıyla dostluk, adalete yönelmiş maşeri evetşyalnız düzenidir. Dostluk Lügat Valörı Dostluk kelimesi Arapça “pay” kökünden gelir ve pay kelimesinin çoğmehabetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “pay” kelimesinin çoğmehabetli “beddua’kak”tır. Türk Yürek Kurumu’na nazaran dostluk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım ancakü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” medlulı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk medlulında da kullanılır. Fen Valörı Dostluk dönemden döneme değişmiş olduğu derunin hala doyurucu bir tanılamam örgülamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok akseptans edilen tanılamamı ise: “Sınırlı bir zamanda belli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması büyüklük zoruna (müeyyide) ilgilanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak dostluk, kendi zarfında zemin olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun eşhas arası ilişkileri sermaye yer kısmına Özel Dostluk, eşhas ile büyüklük veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Hep Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Dostluk, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna yanıt Esas Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku halk hukukunun başlıca zir dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku diğer toplumu aranjör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik büyüklük tarafından güvenceye allıkınmış ve cebri yaptırımlara sahip olmasıdır. Dostluk kuralları benibeşer davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun kadir yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla nüsha nitelikteki eksiksiz durumlarda uygulanması esenlanır. Yaptırım (Müeyyide) Dostluk yerında yaptırım halk gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek derunin kullanılır. Dostluk düzenini esenlamayı ve korumayı yalnızçlayan yaptırımlar gene dostluk düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve içsel yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yaptırımlar bu durumları karışmak derunin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, cezaevi ve kazanç cezaları; temel hukukunda siyasetten men, kısım mantinota; algı hukukunda algı ve kaçakçılık cezaları üzere değiştirilmiş dostluk dallarında değiştirilmiş yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile alakalı çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; dimaği bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik bileğil ortaya konduğu dönemin sorunlarını çözmek veya siyasal mezhepleri dostluk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan dostluk, genel olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş maşeri bir evetşyalnız düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, uygulama yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun maşeri ömürı düzenleyip insanoğluın amerikan barış ve asayiş zarfında bir arada evetşamalarını esenlamaktır. 2. Tatbik Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Alınlanması) Hukukun uygulama amacını, maşeri gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile maşer zarfında canlı insanoğluın, birbirleri ile kurmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanoğlunun örgüsından kaynaklanan gereksinimlerinı hakkındalamaya çallıkışır. Dostluk bu fonksiyonu ile mevlit, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek dostluk düzeni ömürın zemin gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanoğlunun katıksız örgüsına ve bundan ileri gelen gereksinimlerine usturuplu yürütmek zorundadır. Dostluk önemli ölçübile, kazançlı gerçeklere bile vabestedır; kazançlı gereksinimlara uymalı ve onları hakkındalamalıdır. 3. Türe Dostluk bu fonksiyonu ile belli bir kodifikasyon şeşna aldığı sosyal ihtiyaçları, özü salt bir muadele düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak doğru kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaltarak tanılamamıyla doğruluk, “bir muadele düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) yürütmek üzere iki değiştirilmiş anlamda kullanılır. Türe esasen ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet medlulında ferdî bir özelliği deyimler. özlük her dakika haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni çevirmek uğrunda sakır sakır ve bileğustalıkmez bir çaba gösterir. İşte bu hattıhareket ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile alakalı oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk konseptı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği ilinti biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte dostluk yerında hukuki kadir olarak gır konusu olan doğruluk bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü dostluk, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve kazançlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Topluluk derunindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini derunermiş kurallar eksiksizü olarak dostluk, bu bileğerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve işletmek yerinde bulunmuş olduğuna nazaran, adaletin sonunda, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında doğruluk acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Bulunan dostluk ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü doğruluk konseptı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün dostluk sistemine ve sistemlerine hükümran mevcut, nesnel ve salt bir kadir niteliğindeki adalettir. Dostluk bir maşer düzenini derunerir. Hukukun varlık nedeni bile adalettir; lazım bulunan düzeni sahiplenmek, gerekse onu bileğustalıktirmeyi meşrulaştırmak derunin her dakika adalete başvurulur. Nesnel ve yasa üstü doğruluk hukukta hakkındamıza müesses dostluk düzenlerinin birincil örneği, olması müstelzim dostluk medlulında dostluk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, bulunan dostluk düzenlerinin namına usturuplu olup olmadığı açısından bir kadir ve değerlendirme ölçüsü olur. Tekrar bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun yapmak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile müspet ve aksi hakkındalıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon muvazene zarfında olduklarında, adil bir dostluk düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Normal olarak bütün dostluk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak dostluk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşeri evetşyalnız uyacak, hem bile bu maşeri ömürın amerikan barış zarfında sürebilmesi derunin bir düzen görünümünü esenlamaya çallıkışacaktır.